معصومیت از دیدگاه شیعه

معصومیت را دو گروه شیعه و سنی به طور مجزا تحلیل و تجزیه و معنا می کنند.

اهل سنت اعتقاد دارند که معصومیت مخصوص پیامبر است، نه امام؛ دلیلی که برای آن می آورند این است که برای آنکه پیامبر در رساندن و انجام فرمان الهی (وحی) دچار اشتباه نشود، خداوند باریتعالی برای او یک فرشته نیز مأمور کرده است تا او را از خطا و اشتباه و نیز گناه برهاند، امّا چون در زمان ائمه علیهم السلام دیگر وحی در کار نبوده است و با رحلت رسول الله(ص) درب سخن با خداوند نیز بسته شده، بنابراین نمی توان ادعا نمود که امامان شیعه معصوم هستند. امّا سؤالی اینجاست که چگونه است که خداوند در آیه اوّل سوره مبارکه تحریم پیامبر را خطاب قرار می دهد و به او می فرماید:

 «ای پیغمبر گرامی برای چه آن را که خدا بر تو حلال فرمود تو بر خود حرام نمودی تا زنانت را از خود خشنود سازی در صورتیکه خداوند آمرزنده و مهربان است.» این فرشته مأمور کجا بود که پیامبر را از اشتباهش آگاه نماید؟ بنابراین باید دو حالت وجود داشته باشد: الف- این فرشته در مأموریت خود قصور کرده، بنابراین باید مجازات شود؛ در حالیکه اولاً نام این فرشته را کسی نمی داند، ثانیاً چنین مجازاتی از سوی خدا به پیامبرش ابلاغ نشد. ب- اصلاً فرشته ای نبوده است، زیرا فرشتگان تفکر ندارند و همه چیز را بر پایه دستورات خداوند انجام می دهند؛ یعنی اگر فرشته ای بوده باید حتماً بدون فوت وقت فرمان خداوند را اجرا می نموده که چنین چیزی نیست.

امّا براستی در این میان معصومیت یعنی چه؟

شیعیان اعتقاد دارند که معصومیت لطفی است که خداوند به تفکر انسان می نماید تا انسان به اشتباه دچار نشود. یعنی معصوم با توجه به اندیشه ای که به عاقبت هر کاری می کند، اقدام به کاری یا ممانعت از کاری برای خود می نماید. متأسفانه برادران اهل سنت بی توجه به اینکه معصومیت چه معنا و تفسیری در میان شیعیان دارد، اقدام به وارد کردن ایراد به شیعیان می نمایند .اگر نگاهی دقیق به آیه24 سوره یوسف بیافکنیم، خواهیم دید که خداوند باریتعالی در این آیه می فرماید: «آن زن باز هم در وصل او(حضرت یوسف) اصرار و اهتمام کرد و اگر لطف خاص خدا و برهان روشن حق، نگهبان یوسف نبود او هم به میل طبیعی اهتمام می کرد، ولی ما او را از قصد بد و عمل زشت برگرداندیم، که همانا او از بندگان پاکیزه و معصوم ماست». در این آیه به خوبی مشاهده می کنید که اولاً حضرت یوسف به عنوان پیامبر خدا در مسیری اشتباه قرار گرفت و این لطف خدا و برهان روشن حق بود که او را از این اشتباه بزرگ بازداشت. اشتباهی که منجر به گناه می شد. ثانیاً در این آیه به خوبی مشهود است که خداوند فرشته ای را برای یوسف نگمارده بود، بلکه به او لطف می نماید و دلایل بدی و زشتی این عمل را به او نمایاند. پس یوسف از روی عقل و منطق خود تصمیم گرفت تا با زلیخا مراوده نداشته باشد و همین امر باعث زندانی شدن او می شود که تفصیل آن را در همین سوره می توانید مطالعه فرمایید. بنابراین شیعیان معتقدند که معصوم بودن ارتباطی به وحی ندارد و با آیه فوق نیز اثبات شد که عقل و منطق در رابطه با معصوم بودن حرف اوّل را می زند. با این تفاصیل و تفاسیر در می یابیم که خداوند به ائمه علیهم السلام لطف خاصی می نمایند و باعث می گردد که آنان از منطق خود بیشتر از عامه مردم استفاده نمایند و به درجه معصوم بودن برسند.

ایرادی دیگر به نظریه اهل سنت: اگر خداوند برای هر معصومی یک فرشته قرار دهد، متوجه می شویم که این امر با فرموده خداوند مبنی بر اینکه پیامبران از جنس آدمیانند، تفاوت خواهد داشت. زیرا محافظ خاصی برای بشری گذاشتن خارج از قاعده قیامت است، در حالیکه پیامبران هم در قیامت برای اعمالشان سؤال و جواب خواهند شد و بدین ترتیب هر پیامبری که ممکن است مرتکب اشتباهی شده باشد، مانند حضرت یونس که به شکم ماهی تبعید شد و یا حضرت یوسف که پس از دیدن پدرش احترام کامل او را نگاه نداشت و به همین خاطر خداوند به او اعلام نمود که دیگر از فرزندان تو کسی به پیامبری نخواهد رسید، به راحتی می توانند ادعا کنند که مقصر اصلی در این ماجراها فرشته مأمور بود که اشتباه کرد و پیغام را درست ابلاغ ننمود؛ و در سوی دیگر نیز انسانهای گنهکار همچون نگارنده می توانند ادعا نمایند که اگر خدا برای ما هم فرشته ای مأمور می کرد ما نیز گناه نمی کردیم، بنابراین خدا خود می خواسته که ما گناهکار باشیم تا ما را عذاب نماید، پس این هم از عدل خداوند به دور است که بنده ای را وادار به گناه کند و سپس او را عذاب نماید، در حالیکه به پیامبر فرشته را اعطا نموده تا او را از عذاب برهاند، با این احتساب خداوند بین بندگان خود فرق قائل می شود و به آنان که دوست دارد بهشت را اعطا و به آنان که دوست ندارد جنهم می بخشد.

 در این میان مورد بسیار مهمی که پیش می آید این است که پس عقل و منطق انسان چه می شود؟ راستی اصلا خداوند چرا به انسان عقل و بینش و درک مرحمت فرمود؟